TURİZM
İlçe sınırları içinde 5 adet sit alanı bulunurken, gün yüzüne çıkarılan çoğu eserin kaynağı konusunda yeterli araştırmanın yapılması nedeniyle yeni kazıların bölgenin tarihine yeni bir yön vereceği düşünülmektedir. Bunun yanında Seben, gerek yöreden gerekse dışarıdan turist çekmektedir. Seben’i 2013 yılında 2 bin 570 yabancı, 52 bin 513 yerli turist gezmiştir. Bunlara konaklama yapmadan günü birlik geziler eklendiğinde sayının bir hayli fazla olacağı kesindir.
TARİHİ ESERLER
Seben’in Sit alanlarını ve gezilebilecek tarihi eserlerini şöyle sıralamak mümkündür.
Çeltikdere Bizans Kilisesi:
Çeltikdere köyü yakınında bulunan orta Bizans döneminin (842-1204) klasik dini mimarisine uygun olarak haç biçiminde kesme taş ve tuğladan yapılmış Bizans Kilisesi bir yamaçta inşa edilmiştir. Kilisenin batısında narteksi, doğusunda da dışa taşkın üç bölümlü apsisi bulunmaktadır. Ancak ortadaki kubbeyi taşıyan dört sütundan hiçbirisi günümüze gelememiştir. 1950’lili yıllara kadar cami olarak kullanıldığı belirtilen kilise daha sonra kaderine terkedilmiş, çatısı da söküldüğünden tahrip olmaya başlamıştır. Muntazam kesme taş ve tuğladan inşa edilmiş gösterişli ve temiz bir işçilik gösteren yapının boyu 13 metre genişliği ise 9 metredir.
Hoçaş Nekropol Alanı:
Hoçaş Köyü’nün kuzeybatısında, Seben’e gidilirken yolun sağ tarafında ve yola yaklaşık 150 metre uzaklıkta bulunmaktadır. Karataş Deve Gölü mevkisi olarak bilinmektedir. Kayalık bölgede zemin oyularak mezarlar oluşturulmuştur. Burada altı adet mezar bulunmakta, büyük olasılıkla Roma Dönemi’ne ait oldukları düşünülmektedir. İlk mezar yaklaşık 70 cm geniş- liğinde 2 metre uzunluğunda ve 1,2 metre derinlikte kaya zemine oyularak yapılmıştır. Mezarın üst kapağının bulunduğu bölüm görülse de üst kapağı tahrip edilmiştir. Mezarın konumu kuzeybatı-güneydoğu doğrultusundadır. 2’inci mezar 1,20 metre genişlik ve 2 metre uzunlukta yine kaya zemine oyulmuştur. 3’üncü mezar iki numaralı mezarın 4 metre kuzeydoğusunda, güney-kuzey doğrultusunda 1,80 metre uzunluğunda 50 santim genişliğinde ve kaya kütlesine oyulmuştur. Ölçüleri birbirine yakın olmak üzere bu iki mezarın 12 metre kuzeyinde bir mezar bulunurken, kayalık zemine oyulmuş bu bölgede 2 mezar daha yer almaktadır. Yöre Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 2009 yılında aldığı kararla 1. Derecede Arkeolojik Sit alanı olarak ilan edilmiştir.
Yuva Köyü Arkeolojik Yerleşimi:
Yuva Köyü’nün yaklaşık 250 metre güneyinden başlamaktadır. Köy yerleşim alanının güneyinden başlayarak bittiği yere kadar üç mevkiyi kapsamaktadır. Bunlardan ilki Yuva Köyü’nün hemen güneyinde yer alan Dibecik Mevkisidir. Bu alandaki ikinci mevki Hasan Sekisi mevkisi olarak adlandırılmaktadır. Bu mevkide büyük boyutlu işlenmiş kaya bloklarından yapılmış iki mezar ve zeminde yer yer görülen kanal izleri bulunmaktadır. Yuva Köyü Arkeolojik Yerleşimi içindeki 3’üncü alan ise Çakıliçi Mevkisi’ndedir. Çakıliçi Mevkisi Hasan Sekisi mevkisinin güneyinde bunulmakta ve burada yapılara ait kalıntılar yer almaktadır. Oldukça büyük dikdörtgen planlı bir yapının kalıntıları kısmen görülebilmektedir. Arkeolojik yerleşim, Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2009 yılında 1. Derece Arkeolojik Sit alanı olarak tescil edilmiştir.
Kozyaka Köyü Anıt Ev
Kozyaka Köyü’nde Kurtuluş Savaşında Garp Cephesi Komutanı olan ardından da 2. Cumhurbaşkanlığı göre – vini yapan İsmet İnönü’nün Büyük Millet Meclisi’nin Ankara toplanmasının kesinleşmesi ile birlikte İstanbul’dan kaçışı sırasında 29 Mart 1920 tarihinde konakladığı evdir. Daha sonra Bolu Milletvekili olarak görev yapacak Abdi Özkök’ün babası Ahmet Ağa’ya ait ev, Kozyaka Köyü Çavuşlar Mahallesi’nde Kızık köyü-Seben yolunun solunda yer almaktadır. Konak giriş katı+2 kat+çatı katı şeklinde toplam 4 katlıdır. Konak, tarihi önemi ve mimari özellikleri nedeniyle Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafın – dan 2009 yılında 2. Derecede Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı olarak tescil edilmiştir.
KAYA EVLERİ
1402 yılında yapılan Ankara Savaşında Timur’a yenilen Yıldırım Beyazıt’ın oğlu olan Mehmet Çelebi’nin de saklandığı belirtilen kayaevleri Seben’in bir çok yöresinde görülmektedir. Bunlardan bazıları şunlardır:
Solaklar Kayaevleri:
Solaklar Köyü sınırları içinde bulunan kayaevleri ilçe merkezine 4 km uzaklıktadır. Seben-Bolu yolu üzerinden yaklaşık 2 kilometre içeride bulunan kayaevleri Solaklar Köyü’nün kuzeydoğusunda köye yaklaşık 750 metre uzaklıktadır. Kuzderesinin açtığı vadinin kuzeyindeki kayalık yamaçta yer almaktadır. Bu evler 4-5 katlı kayaevleri şeklinde ve her kat birbirine baca merdivenlerle bağlıdır. Kaya evlerinin yanında Belediye tarafından işletilen bir kır lokantası bulunmaktadır.
Kayaevlerinin şu an üç katı ziyarete açıktır, kaya yerleşimi girişinin sonunda zemin kat olarak değerlendirilebilecek oyularak açılmış oldukça büyük bir mekan bulunmaktadır, bu mekanın hayvanların barınması için kullanılmış olduğu düşünülmektedir.
Ulaşım, bu yerleşimi oluşturanların açtığı yoldan değil, demir bir merdivenden sağlanmaktadır. İlk katta üç oda bulunmaktadır. Bu kattaki ikinci odanın her iki duvarında birer haç ve haçın üstünde Latince bir yazıt yer almaktadır. Ayrıca odaların duvarlarında küçük nişler bulunmaktadır. Bu katta odalar bir koridor üzerinde olup koridorun sağ tarafı vadiye bakan ve üzerinde pencere açıklıklarının bulunduğu kaya duvardır. İkinci kata düşey bir bacadan çıkılmaktadır. Bu kat tek mekandan oluşmaktadır ve bacanın hemen sol tarafında yaklaşık bir buçuk metre derinlik ve çapta zemin oyularak açılmış bir kuyu bulunmaktadır. Üçüncü kata da düşey bir baca ile çıkılmaktadır. Bu kat da tek mekandan oluşmaktadır ve mekanın vadiye bakan penceresinin tam karşısında 1,5x 1,5 metre ölçülerinde bir sarnıç bulunmaktadır. Bu sarnıca pencereden oyularak açılmış bir kanaldan su getirildiği düşünülmektedir.
Dördüncü kata da düşey bir bacayla çıkılmaktadır, bu katta tavan yüksekliği yaklaşık 1.20 metre olup vadiye bakan pencereye bir koridor şeklinde ulaşmaktadır ve başkaca bir mekan bulunma – maktadır. Bu katın vadinin gözetlemesi için kullanılmış olduğu düşünülmektedir. Solaklar kaya yerleşimi ziyarete açıktır ve çok sayıda ziyaretçi gelmektedir. Kaya yerleşimi Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2009 yılında 1. Derece arkeolojik ve doğal sit alanı olarak tescil edilmiştir.
Muslar Kayaevleri:
Kaşbıyıklar Köyü’nde bulunan bulunan kayaevleri, ilçeye 7 km mesafededir. Muslar Kayaevleri Kaşbıyıklar’a bağlı Muslar mahallesinin kuzeydoğusunda Ulukayalar olarak adlandırılan kayalık alanda yer almaktadır. Burası büyük olasılıkla erken Hristiyanlık dönemine ait kaya yerleşimidir. Yerleşimin beş katlı olduğu ifade edilmektedir. Kaya yerleşiminin batısında zirvede ve düzlükte iki adet sarnıç olması muhtemel su kuyusu bulunmaktadır.
Bu yerleşimin bulunduğu vadinin doğu yamacındaki kayalıklarda da bir kısmının doğal bir kısmının ise insan eliyle açıldığı anlaşılan girişler bulunmaktadır. Vadinin doğu ve batı tarafında yer alan kayalıkların üst kısımlarında Nevşehir ve çevresinde görülen peribacalarının bir kısmının oluş- tuğu, bir kısmının ise oluşumlarını sürdürdüğü gözlenmektedir. Kaya evleri Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2009 yılında 1. Derece Arkeolojik ve Doğal Sit alanı olarak tescil edilmiştir.
Yuva Köyü Sendik Kayaevleri
Yuva Köyü Sendik Kayaevleri İlçeye 55 km mesafede bulunan kayaevleri Yuva köyü yakınında Çeltikdere Kınıkçı Kanyonu’nun kuzeyinde bulunmaktadır. Ulaşım Yuva Köyü ve Kınıkçı Kanyonu’ndan sağlanmaktadır. Kaya evleri 3-4 katlı ve küp şeklindeki odalardan oluşmaktadır. Seben Çeltikdere üzerinden Yuva Köyü’ne ulaşılan stabilize yol ile köy mezarlığına ulaşılıp, köy mezarlığından kuzeybatı yanına doğru yaklaşık 500 metre gidildiğinde Kınıkçı Deresi’nin açtığı vadinin doğu yamacındaki kayalıklar üzerine gelinmektedir. Buradan aşağıya doğru inen patika yoldan 700 metre gidildiğinde yerleşime ulaşılmaktadır.
Kayaevleri Yuva Köyü’nün 1,5 km batısında yer almaktadır. Kaya evleri dört kattan oluş- maktadır. İlk kat bağımsız olarak oyularak oluşturulmuş bir odadır. İkinci katta kayalık vadi duvarının yüzeyine açılmış basamaklardan tırmanılarak ve yatay bir şekilde yaklaşık 3 metre emekleyerek içinden geçilmekte, daha sonra oldukça dar ve yaklaşık 2,5 metre yüksekliğinde dikey bir bacadan tırmanılarak ulaşılmaktadır. Tırmanış ekipmanı olmadan üçüncü ve dördüncü kata çıkmak olanağı yoktur. Kaya yerleşimi Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2009 yılında 1. Derece Arkeolojik Sit alanı olarak onanmıştır.
Çeltikdere Kayaevleri
Çeltikdere Köyü’nün Malhat mahallesi yerleşiminin 1 km kuzeyinde Aladağ Deresi’nin aktığı, her iki yamacı kayalık Kınıkçı vadisinin iki yamacında da yerleşim bulunmaktadır.
Vadinin batı yamacında bulunan kaya yerleşimi Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu’nun 1986 tarihli kararıyla tescillenmiş olan Bizans Kilisesi’nin 100 metre kuzeyinde yer almaktadır. Aladağ Deresi’nden vadinin güney yamacına gelindiğinde Bizans Kilisesi’nin tam karşısında yer alan bir kaya yerleşimi bulunmaktadır. Yerleşime doğal yapıdan kaynaklanan basamaklı girişten ulaşılarak kapıdan geçilerek girilmektedir. Bu mekan oldukça geniştir ve her iki yanında daha küçük boyutta odalar bulunmaktadır. Sağ tarafta yer alan oda biraz daha yukarıdadır. Soldaki odanın vadiye bakan duvarında pencereler açılmıştır. Bu odanın sağ tarafında kaya kütlesinin içine doğru hafif bir eğimle yükselen üç basamaklı merdiven ve merdivenin bağlı olduğu üç oda yer almaktadır. Sağdaki odanın duvarında niş olarak adlandırabileceğiniz bir kısım bulunmaktadır. Merdivenin karşısındaki odada ise vadiye bakan pencereler bulunmaktadır. Bu yerleşimin erken Hristiyanlık Çağına ait olduğu düşünülmektedir. Kayaevleri Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2009 yılında 1. Derece Arkeolojik Sit alanı olarak tescil edilmiştir.
Kabak Köyü Kaya yerleşimi
Yerleşim Kabak Köyü’nün kuzeydoğusunda Aladağ Çayı’nın açtığı iki yanı kayalık vadinin kuzey yamacında yer alıyor. Doğal olarak oluşmuş mağaraların yanı sıra insanıyla açılmış mekanlar varlığı da görülmektedir.Ayrıca yerleşimin girişinde üst katlara çıkan merdivenler de vardır. Kabak Köyü Kaya Yerleşimi, köyü Seben’e bağlayan yolun üzerinde, ancak Aladağ Çayı’nın açtığı vadinin öbür tarafındadır. Bu arada, Kabak Köyü’nün bulunduğu coğrafya oldukça güzel bir doğal yapıya da sahiptir. Kaya yerleşiminin tam karşısında yer alan kayalık yapının yüksek noktalarında kuş yuvaları bulunmaktadır. Kaya yerleşimi Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2009 yılında 1. Derecede Arkeolojik ve Doğal Sit Alanı olarak tescil edilmiştir.
Seylik Mağaraları
Seylik Mağaraları Seben-Nallıhan yolundaki Musasofular Köyü’nden Kesenözü Köyü’ne giden yol üzerinde Musasofular’a 4 km uzakta yolun 500 metre batısında, Seylik Deresi’ni oluşturan iki kuru dere yatağının yer aldığı kayalık iki vadide bulunan mağaralardır. İlk vadi doğu-batı doğrultusunda uzanmaktadır ve bu vadide her iki yamaçta toplam 15 adet mağara oluşumu tespit edilmiştir. Bu mağaralardan bir kısmı çevre köylerde yaşayanlar tarafından ağıl olarak kullanılmaktadır. İkinci Vadi ise kuzey-güney doğrultusunda uzanmaktadır. Bu vadinin içinde sekiz adet mağara bulunmaktadır. Mağaralar, Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2009 yılında 1. Derece Doğal Sit alanı olarak tescil edilmiştir.
GEZİLECEK YERLER
Seben Gölü
Bolu-Seben yolu üzerinde ilçeye 24 km mesafede, Taşlıyayla mevkisinde bulunan Seben Gölü, bölgenin en büyük gölü durumunda ve Abant Gölü’nün 7 katı büyüklüğünde. Çevresinin uzunluğu 22 km, derinliği 14 metre, kapladığı alan 8,3 km kare ve su toplama kapasitesi 50 milyon metreküp olan Seben Gölü, doğal güzelliğinin yanı sıra Seben’e elektrik sağlayacak ve ovada yaklaşık 40 bin dekarlık alanın sulanmasına da imkan verecek.
Turizm Bölgesi ilan edilen ve şu anda yaylaevleri ile çevrili olan göl, gittikçe daha çok ziyaretçi çekerken, Seben’in saklı hazinesinin turizm açısından kısa sürede daha da gözde hale geleceği düşünülüyor.
Kartalkaya Kayak Merkezi
Türkiye’nin en tanınmış kayak merkezlerinden biri olan Kartalkaya’nın Seben sınırları içinde olduğunu bilen sayısı pek azdır. Kartalkaya Kayak, snowboard gibi her türlü kış sporlarının yapılabileceği bir alandır. Ayrıca tatil ve dinlenme amaçlı da kullanılmaktadır. Türkiye’nin en gözde kış tatil merkezlerinden olan Kartalkaya çok sayıda yerli ve yabancı turiste ev sahipliği yapmaktadır.
Pavlu Kaplıcaları
Seben kurulmadan önce kaza olarak da Osmanlı arşivlerinde kayıtları geçen Pavlu’dan (Pavlı-Pavli) ismini alan kaplıcalar, ilçeye 14 km mesafede Kesenözü köyü yakınında yer almaktadır. 1894 yılında Bolu’da incelemeler yapan Fransız Vital Cuinet buranın çeşitli hastalıklara iyi geldiği gerekçesiyle çevrede oldukça itibar gördüğünü belirtmektedir. Şifalı suları ile çevreden bugün de ziyaretçi çeken termal kaplıcalarda kaynak sıcaklığı 70-80 dereceyi bulmaktadır. 2 termal kaplıca işletmesinin bulunduğu alandaki şifalı suların romatizma, kireçlenme, bronşit, sinir boyunca yayılan iltihaplanma, başağrısı, cilt hastalıkları ve lekeleri, böbrek taşı, bel ve boyun fıtığı ile kadın hastalıkları gibi çeşitli hastalıklara iyi geldiği düşünülmektedir. Kaplıcada konaklama imkanı bulunmaktadır.
Fosil Ormanı
Hoçaş Köyü fosil ormanı, Seben’e 16 km mesafede bulunuyor. Muhtelif ebattaki taşlaşmış ağaç gövdelerinden meydana gelen fosil ormanı, dünyanın tarihi ve üzerinde yaşanılan toprakların geçirmiş olduğu değişimleri öğrenmek açısından bilimsel önem taşıyor. Buna ek olarak, eko turizm ve doğa temelli yaygın eğitim fırsatları açısından da önemli. Fosil ormanı, Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2005 yılında 1. Derece Doğal Sit Alanı olarak tescil edildi.
Hocaş Köyü fosili ormanındaki erozyon sonucu ortaya çıkmış toprak üzerinde dikine ve yatak olarak bağlı olan fosiller, kafes telli çitlerle koruma altına alınmış durumda. 15-20 adet civarında saptanmış olan fosil örneklerinin yer aldığı fosil ormanı Hoçaş köyünden 400- 500 metre uzaklıkta bulunuyor ve bir patika yoldan ulaşılabiliyor.
Aladağ Çayı
Aladağ’ın güneyinde Sarı Alan Yaylası’ndan doğan ve güneye gittikçe küçüklü büyüklü bir çok yan derelerle beslenen Aladağ Çayı Seben’in içinden geçmektedir. İlçeden geçtikten sonra, soldan Yayla ve Ulu derelerini, sağdan da Abdal deresini alarak Seben sınırlarından çıkar. Aladağ Çayı, Sarıyar Barajı’na dökülür.
Yaylalar – Piknik alanları
Seben, ortalama 1400-1500 rakıma sahip Aladağ ve Seben Dağı çevresinde toplanmış bir çok yaylaya sahiptir. Güneyce ve Yağma gibi birkaç köy dışında genellikle tüm köylerin yaylası bulunmaktadır. Yörede ‘’çanta ev’’ olarak anılan eski tip yayla evlerinin halen varlığını sürdürdüğü Kızık Yaylası, Gerenözü Yaylası ve Haccağız Yaylası gibi bilinen yaylaların yanı sıra özellikle Seben Gölü etrafında bulunan Dedeler, Alpagut, Solaklar ve Kozyaka gibi yaylalar göl ile birlikte daha da revaç bulmaya başlamıştır. Eskiden sadece bir gelenek olarak devam eden ve hayvancılıkla bağımlı olarak görülen yayla kültürü, son yıllarda turizm hareketliliğinin artması ile birlikte dinlenme, temiz hava ve sağlıklı yaşam gibi konular nedeniyle de tercih edilir hale gelmiştir. Seben-Bolu yolu üzerinde özellikle Seben Gölü’nün bulunduğu yer olan Taşlıyayla etrafında ve Seben Kıbrısçık yol ayrımından sonra Kıbrısçık’a giderken çok sayıda yayla görme imkanı vardır. Kızık Yaylası da Seben-Bolu yolu üzerinde yer almakta Bolu’ya 25 kilometre uzaklıktadır.
Seben Gölü’nün etrafı, yaylara yakın alanlar, Kızık Yaylası kenarı ile eski Seben Yolu’nun geçtiği Zincirlikuyu mevkisi piknik alanı olarak tercih edilmektedir.
YÜRÜYÜŞ YOLLARI
Seben, büyük kısmı ormanlarla kaplı dağ ve sıradağları, flora ve faunasıyla oldukça zengin bir ilçedir. Bu nedenle doğayla başbaşa yürüyüş yapmak isteyenler için ideal konumdadır. Seben ilçesi sınırlarında bulan önemli doğa yürüyüşü parkurlarından başlıcaları şunlardır:
Kınıkçı Kanyonu (Çeltikdere-Yaylaçayı-Köroğlu): 38 km lik bu parkur el değmemiş doğası ile Bolu’nun en çok tercih edilen parkurlarından biri. Çok sayıda doğasever burada yürüyüş yapmaktadır.
Uludere Vadisi- Çeltikdere- Şadıman Köprüsü-Cumaderesi-Sakal Yaylası: 47 km’lik bu parkurda vadi içindeki mağaralar ve peribacaları oldukça ilginç görüntüler sunuyor.
Kuzdere Kanyonu (Musasofular Yaylası-Solaklar Kayaevleri): 12 km’lik bu parkurda dört mevsim yürüyüş imkanı bulunuyor.
Seben Gölü-Avudan Yaylası –Seben: 20 km’lik yürüyüş parkuru, görsel açıdan oldukça etkileyici ve yaban hayvanları ile karşılaşma imkanı da var.
Seben Gölü-Keskinli Yaylası-Seben: 10 km’lik parkurda 4 mevsim yürüyüş yapılabiliyor.
Yaylaçayı-Köroğlu Zirvesi: Muhteşem bir manzaraya sahip 18 km’lik parkurun büyük bölümü orman içi toprak yollardan oluşuyor.
Muslar Kayaevleri-Nevruz Tepesi-Solaklar Kayaevleri: 5 km’lik parkurda arkeolojik değerlere sahip kayaevlerini görme imkanı bulunuyor.
Kartalkaya-Gökhaliller-Bıyıklar Yaylası: 12 km’lik parkur kolay yürünür bir yapıya sahip ve büyük bölümü orman içinden geçiyor.
Kartalkaya-Haydar-Haccağız Yaylası: Parkur 13 km’yi buluyor, orman içinden geçen parkurda Haydar’da tadına doyulmaz bir su sizi bekliyor.